De andere strip

Geplaatst op zondag 27 april 2003 @ 17:29 , 760 keer bekeken

Op de vlucht voor gisteren en morgen.

De Italiaan Lorenzo Mattotti heeft niet de intentie striplezers hapklare brokken te leveren. Zijn verhalen en tekeningen zijn doorspekt van symboliek. Zo ook "Het Geluid van Rijp", waar opnieuw een man op zoek gaat naar zichzelf terwijl hij als een razende wegvlucht van zijn eigen demonen.



De angsten en demonen van een mens worden niet alleen gevoed door de mens, ze worden er ook nog eens door gebaard. En bij elke blindelingse, ondoordachte slag met behulp van een wapen van buitenaf, breng je die monsters geen schade toe, maar snijd je dieper en dieper in je eigen vlees én in dat van je vaak decennia oude, eigen kinderen... Wie Het Geluid van Rijp dichtslaat, de nieuwste beeldroman van de Italiaanse illustrator/stripauteur Lorenzo Mattotti, begrijpt wellicht beter de achter die opmerking - of is het wijsheid? - schuilgaande symboliek. Angst is namelijk de grote drijfveer in dit opvallende boek, een niet altijd aangename menselijke karaktereigenschap die hier zijn kwalijk riekende kop opsteekt wanneer op een dag Alice zeven woorden over haar gekrulde, dolgelukkige lippen laat rollen: 'Samuel, ik wil een kind van jou'. Het mannelijke hoofdpersonage bevriest ter plekke, angst maakt zich van hem meester en als pure paniekreactie wordt hij omgevingsdoof, een makkelijkheidsoplossing die hem in staat stelt (aankomende) confrontaties te ontlopen. Enige tijd later, zo verneemt de lezer, verlaat Alice haar Samuel. Het doek valt. Even maar, want wanneer Samuel na een jaar een brief van zijn geliefde krijgt vanuit Coerzi, een dorpje dat door schrijver Jorge Zentner aan een ver, heel ver land wordt toegekend, besluit hij zichzelf op te rapen en naar Coerzi te reizen.


Maar de weg is lang. Een bosbrand, een oogkwetsuur en een korte verpozing in de ruïnes van een primitieve stad, doen hem langzaamaan andere inzichten krijgen. Maar hoewel het leven aandringt en hem de kracht biedt te veranderen, wil hij terzelfdertijd zijn demonen niet in de ogen kijken. Een onverenigbare houding, zo blijkt. Samuel wordt, zoals hij het zelf omschrijft, een dode met gevoelens: de volgens schrijver Zentner ergste soort. Hij mag dan wel al de stap gezet hebben de hoofdweg te willen bewandelen, uit angst om het einde van die oneindig lijkende baan te bereiken, neemt hij alle afritten waar een mens zich tegenwoordig niet eens zo ver voor moet verplaatsen. Marginale, voorgeprogrammeerde afritten zijn het, met slechts één doelstelling: de aandacht afleiden. Televisie, eten, fantasiën,... Samuel krijgt ze op een dienblaadje aangereikt. Een harde levensles vermengt zich ginder in Coerzi met Oosterse wijsheden, ervaringsgerichte symbolische ongevallen en spontane, maar niet toevallige ontmoetingen. Want bestaat toeval wel? Waarom is die ene nacht de beste en slechtste uit zijn leven? En wat is de symboliek achter zijn tijdelijke blindheid? Want ook nadat de blinddoek zijn aangezicht verlaten heeft, blijven zijn ogen pijn doen. 'Ze hadden te veel waarheden gezien,' merkt het hoofdpersonage zelf op.


De titel van dit album, Het Geluid van Rijp, klinkt een beetje eigenaardig, maar wordt verduidelijkt naar het einde toe. "Rijp" heeft in de betekenis van dit verhaal twee betekenissen. Allereerst staat het woord voor - zo weet mijn Van Dale - 'de witte aanslag van ijskristallen op gras en boomtakken'. Rijm, als je wilt. De tweede betekenis heeft uiteraard betrekking op de mens en zijn uitingen en staat synoniem voor 'niet groen meer', 'wijs', bezadigd', 'ervaren' en 'rijp van geest'. Schrijver Zentner wist met dit verhaal rozeblaadjes te leggen op Mattotti's tong, die meteen één van zijn paradepaardjes - namelijk de zoektocht van de mens naar zijn eigen ziel - subliem verwoord en geïllustreerd zag worden. Van de wederomstuit leverde de zachtmoedige Italiaan meteen één van zijn meest poëtische en symbolische tekeningen ooit af. Zijn overweldigend kleurenpalet schreeuwt om emotie, zonder ook maar één moment te vervallen in goedkoop sentiment, vergezochte symboliek of mierzoete meligheid van het soort waarvan het glazuur spontaan van je tanden afglijdt.


Geroemd is Mattotti's symboliek, die hier tot een climax lijkt te komen. Het pantser van een schildpad in de vorm van een halve wereldbol met daarop twee reizende hoofdfiguren, een man die huilend op een gigantische landkaart ligt, een door een vishaak doorboord voorhoofd met daaraan hard aangespannen nylondraad, een boomstronk in de vorm van een mijmerend hoofd. Een niet onbelangrijke nevenrol is hier weggelegd voor wrede, zwarte vogels - Samuels angsten - die hem toekrijsen dat hij de reis uit puur egoïsme maakt, terwijl ze ondertussen beetje bij beetje de laatste restjes Samuel Darko opvreten tot er niets meer overblijft dan een schraal menselijk klokhuis.


De paginaopbouw die Mattotti in dit boek hanteert is doodeenvoudig; elk vel wordt voorzien van slechts twee rechthoekige plaatjes van steeds dezelfde afmetingen terwijl tekstballonnen slechts sporadisch voorbijzweven en de aan de ik-persoon toegeschreven gebeurtenissen in een kader boven elke tekening gebeiteld staan. Van (een aanzet tot) originele of ingewikkelde kadrering heeft Mattotti dan ook nooit moeten weten. Het lijkt wel alsof hij meent dat die het ritme van het verhaal alleen maar onderbreekt. Voor actie moet u ook al niet bij Mattotti wezen; die zit namelijk deskundig verpakt in zijn gouache- en aquareltechniek, waarin zulk een breed gamma van kleurschakeringen tot leven komt dat zelfs regenbogen verlegen het hoofd moeten afwenden.


Mattotti slaagt erin je zover in zijn symboliek mee te slepen, dat je je bij het dichtklappen van het boek afvraagt of het toeval is dat de cover een geribbeld, bijna golfplaatachtig voorkomen heeft. Het is alsof de auteurstandem wil wijzen op het feit dat het leven nu eenmaal geen rechte, gladde baan is. Ach, misschien overdrijf ik wel, maar als een auteur je zo ver krijgt om na het dichtslaan van het boek lichtjes ontroerd en in gedachten verzonken over een cover te wrijven, weet dat dan hij er in geslaagd is iets van zijn publiek te bekomen waar veel (strip)auteurs dezer dagen nog amper in slagen: een lezer raken.


Het Geluid van Rijp is omwille van zijn poëtische aanpak een boek dat een traditionele striplezer wellicht doodverveeld in een hoek keilt, terwijl het de wat meer spiritueel en/of poëtisch ingestelde (boek)lezer voorzichtig omarmt en, heel misschien, troost biedt. Wie tussen de plaatjes leert lezen of dat al kon, zou weleens een magistraal album kunnen ontdekken. U kunt er op twee manieren mee omgaan: of u leest het in een half uur uit of u zet het vast in de archieven van uw hoofd en doet er jaren en jaren over. Want met Samuels overpeinzingen rijpt ook dit boek in uw hoofd. Het stripantwoord op het bijna gênante aantal spirituele gidsen die u dezer dagen naar het hoofd geslingerd krijgt, maar dan zonder de heilige commercie ervan. Traag, heel traag lezen kan deugd doen.

HET GELUID VAN RIJP
Mattotti & Zentner
Uitgeverij: Oog & Blik
118 pagina's * 24,95 euro
Oorspronkelijke titel: Le bruit du givre
Vertaald door Pieter van Oudheusen
Score: *****

Bron: Geert De Weyer, De Morgen, 16/4/2003