De andere strip

Vorige week ontstond er al enig tumult toen bleek dat op de Brusselse expositie een tekening te bekijken was waaropMadam Pheip, het volslanke manwijf uit Sleens reeks Nero, frontaal naakt werd afgebeeld. 'Marc Sleen niet blij met naakte Madam Pheip', kopte Het Nieuwsblad.

"Ik heb ze meer dan 40 jaar geleden in een dwaze bui gemaakt," zei hij verder in die krant. "Ik zit verveeld met die tekening. Ze blijft me achtervolgen en ze duikt nu dus ook op in die tentoonstelling. Het lijkt alsof ze representatief is voor mijn stijl, maar dat klopt niet." Zijn aversie voor het gebruik van die tekening op de expo blijkt nu toch wel heel erg mee te vallen. "Tuurlijk mag je dat tonen op een expositie al deze," zegt hij, gevraagd naar een reactie. "Ik wilde alleen maar zeggen dat het een tekening is die ik in een dwaze bui heb gemaakt."

Volgens de geestelijke vader van Nero is die tekening nooit in een strip verschenen. "Ze is verschenen in Marginalia, dat een themanummer wijdde aan erotiek en strips. Dat ik ze überhaupt getekend heb, was een beetje in een dwaze bui, toen we met een hoop collega-stripauteurs, waaronder Franquin en Vandersteen, samen waren en afspraken van een van onze personages een naakttekening te maken. Die prent was enkel en alleen voor dat nummer bestemd. Maar ze heeft me later toch in een lastig parket gebracht. Ik herinner me hoe ik in Brussel op de Emile Jacqmainlaan aan het signeren was voor een klasje tienjarigen. Komt er plots een dame over mijn schouder meekijken. "Meneer Sleen, dat vind ik toch echt ongepast wat u daar gedaan heeft." Ik wist niet waar ze het over had, tot ze achter mij wees naar een rek waar toch niet Madam Pheip de cover van een themanummer siert, zeker?! In die tijd was dat niet evident, moet u weten. Ik heb me nog geëxcuseerd, maar ze was kwaad en vertrok met al die kinderen." Ik zal het nooit meer doen," heb ik nog geroepen. (Grijnst)"

"Ach, vroeger was dat natuurlijk gewaagd, nu sla ik 'De Standaard' open en zie ik pagina's met naakte meisjes. Maar vroeger,… Toen kreeg ik er in mijn eigen krant van langs omdat ik Isabelle, de toenmalige echtgenote van Jan Spier, had getekend met te geprononceerde borsten. Ik kreeg een brief van een lezer die zijn abonnement daarvoor zou opzeggen, want zijn kinderen zouden dat opmerken. Alsjeblieft, zeg. Denk je niet dat die kinderen indertijd, als ze naar school stapten, niet botsten op de reclameaffiches van Coca Cola waar altijd mooie meisjes op stonden?"

"Of ik daarvan schrok? Nee, ik schrok van weinig. Ik deed behoorlijk mijn goesting, maar de censuur was erg. Ik had ooit Idi Amin, de president van Oeganda, die vreselijke dictator en moordenaar, in Nero als karikatuur afgebeeld. Dat moest ik wijzigen van de hoofdredactie. Ik moest hem een baard opplakken of een hoed opzetten, of zoiets. Ik vond dat het dan Amin niet meer was, maar heb hem uiteindelijk een snor gegeven. In de voorpublicatie, hé. Niet in het album zelf. Daar heb ik gewoon mijn goesting gedaan. Maar opnieuw: dat was in de jaren vijftig. Toen lag dat allemaal veel gevoeliger."

En toch. Afgaande op de expo 'Nerotica' moet Marc Sleen (90) zowat de eerste zijn geweest die er zijn hand niet voor omdraaide leuke meisjes en vrouwen, aan wie je tenminste kon zien dat het vrouwen betrof, in zijn strips te laten opduiken. En jawel, daar dook soms een tepel bij op. Dat Nero zich al die tijd liet omringen door vrouwelijk schoon bewijst alvast de aantrekkelijke affiche bij de expo, getekend door Dirk Stallaert, Sleens opvolger. Daarop laat Nero zich omringen door zes in lingerie gestoken verleidelijke jongedames.

Wat volgt op de kleine expositie zijn tekeningen uit vervlogen tijden waar Sleen zeemeerminnen, duivelinnen en zwarte vrouwen zo zedelijk mogelijk tracht af te beelden, gebruikmakend van toevallig in beeld komende voorwerpen die de meest intieme delen camoufleerden. De borsten van de halfnaakte zeemeerminnen werden op die manier lange tijd verborgen achter hun lange haren, hun tepels waren net niet zichtbaar door Neptunus' drietand of een argeloos, voorbijzwemmend weekdier. Maar de tijden veranderen en van camouflage was geen sprake meer tegen de eeuwwisseling. In 2000 toonde Sleens opvolger Dirk Stallaert ze in zowel 'De gulfstreum' als 'De erfenis van Millaflotta' in hun volle glorie. Sterker: twee van die mystieke zeewezens -inclusief tepels- haalden zelfs de cover van 'De gulfstreum'. Wellicht was het voor het eerst dat een vrouwentepel een cover van een Vlaamse volksstrip sierde. En u die dacht dat de vrouwen uit 'De Rode Ridder' al goed geproportioneerd waren?

Ook straf: op een originele plaat uit 'De prinses van Wataboeng' (1995) dragen de vrouwelijke eilandbewoners nog een bloemenkrans om toch een gedeelte van hun naaktheid te verbergen, maar vijf jaar later worden de personages in 'Het hik-virus' (1999) geplaagd door een besmettelijke hik die al overgedragen wordt bij een eenvoudige aanraking. Ook zo voor Karlien, een klant aan de frietkraam van Jan Spier. Bij elke hik zakte haar boventopje gedeeltelijk af, zodat de lezer een inkijk heeft in haar boezem. Functioneel naakt? Het zal wel.

Erg leuk is de manier waarop curator Yves Kerremans de censuuringrepen laat zien als een soort 'voor en na'. Op de expo hangt een tekening uit 1948 van de mooie Isabelle, toen nog de echtgenote van Jan Spier. Het kind had weliswaar een bloesje aan, maar haar boezem werd als te weelderig beschouwd en door de redactie van stripblad ''t Kapoentje' op krakkemikkige wijze gecensureerd. Maar dat was 1948.

Straffer is de censuuringreep die 'De Standaard' toepaste in 1994 bij de voorpublicatie van 'De kolbak van How'. Niet de verleidelijke pose van de duivelin die Nero tracht te verleiden (haar beha zakt wat naar beneden en de lezer kreeg een ferme inkijk in haar decolleté) was enkele vrouwelijke redactieleden een doorn in het oog, maar wel de seksueel geladen uitspraken aan het adres van het kaalhoofdige dagbladverschijnsel. 'Beloof je dan te zondigen?' vraagt de duivelin aan Nero. 'Natuurlijk beloof ik dat', antwoordt hij, terwijl het gedachteballonnetje kopt 'Ben je gek, sloor'. In de aangepaste versie verdween die hele dialoog.

Jaarlijks worden enkele thematentoonstellingen gehouden in het Sleenmuseum. Niet allemaal zijn ze even aantrekkelijk of sexy. Nerotica is dat wel. Het toont een streepje stripgeschiedenis, licht een flard op van de maatschappelijk zeden in vervlogen tijden en geeft toch een inkijk in zowel de reeks Nero als de auteur Marc Sleen. Er moet iemand zijn reputatie hooghouden, natuurlijk. Missie geslaagd, wat dat betreft.

Bron: Geert De Weyer; Cobra.be

['Nerotica' in het Marc Sleen Museum, Zandstraat 33-35, Brussel, van 18 juni tot 18 december]